Coen en zijn tijd

Egbert Ottens (Amsterdam, 1945) was werkzaam in de volkshuisvesting in Amsterdam. Hij publiceerde over zijn vakgebied en de geschiedenis van de volkshuisvesting. Sinds 1973 woont hij in Hoorn, waar hij op veel terreinen actief was en is. Sinds 2006 is hij voorzitter van Vereniging Oud Hoorn.

Wat voor iemand was Coen? Die vraag werd actueel naarmate de discussie in onze stad heftiger werd, onder andere door het burgerinitiatief waarin het accent vooral kwam te liggen op de zwarte bladzijden uit zijn leven. Er was veel bekend over de VOC en de VOC onder Coen, niet het minst doordat Coen nauwgezet zijn werkzaamheden voor de compagnie boekstaafde. ‘Dagen en daden in dienst van de VOC’, was dan ook de terechte ondertitel van het boek van Ruud Spruit dat in 1987 bij het vierhonderdste geboortejaar van Coen uitkwam. Maar over Coen als persoon, als mens, was weinig bekend. Ook de talloze biografen beperken zich voornamelijk tot de dagen en de daden. Niemand dringt echt tot de psyche van éen van de meest spraakmakende figuren uit uit onze geschiedenis door. Dat is ook niet de bedoeling van dit essay. Er is een poging ondernomen een aantal opvattingen bijeen te brengen, waarna het oordeel aan de lezer is. Misschien dat ooit een dissertatie gewijd zou kunnen worden aan Coens drijfveren. Was hij uit op macht, rijkdom, wilde hij het vaderland dienen, de republiek, de VOC, zijn gereformeerde kerk? Of was er meer?

De korte levensgeschiedenis van Coen, hij werd slechts 42 jaar, maakt duidelijk dat waar de mens willoos en kritiekloos onderdeel wordt van een anoniem systeem – in Coens tijd staat, onderneming, kerk – zonder checks and balances, het gevaar van misbruik en onmenselijkheid op de loer ligt. Niet alleen in de maatschappij, maar in elk mens.