Door het experimenteren met waterverf uit het blikken verfdoosje van zijn kinderen kwam het latente talent van Leo Pors naar boven. Geïntrigeerd door zeldzaam Romeins en middeleeuws glas, Delfts wit en historische emaille objecten die hij vaak combineert met vruchten, heeft hij decennia later honderden stillevens gemaakt.
‘Elke ochtend als ik mijn atelier binnenloop zet ik eerst muziek op,’ vertelt Leo Pors. ‘Die is vaak gerelateerd aan de tijd van het jaar. De Matthäus Passion rond Pasen, in december de Christmas Carols van The Choir of St John’s College Cambridge, andere keren weer popmuziek uit de jaren zestig of zeventig. Pas daarna ga ik schilderen. Eigenlijk heb ik een achtergrond in de medische microbiologie, mijn interesse voor kunst ontstond pas na mijn 30ste. Het was 1984 toen onze kinderen met Sinterklaas een verfsetje kregen. Zo’n blikken doosje met van die blokjes waterverf erin. Op een regenachtige zondagmiddag vroegen de kinderen me of ik ze wilde helpen met schilderen. Ik dacht, verhip, wat is dit leuk. Enige tijd later kocht ik voor tien gulden mijn eerste gouache, die is wat kleurechter. Op linnenkarton schilderde ik voornamelijk ansichtkaarten na. Toen dat goed ging, heb ik pas voor het eerst olieverf aangeschaft. Dan begin je weer helemaal opnieuw, olieverf is immers veel weerbarstiger. Ik denk dat ik wel een latent talent voor schilderen had, maar mijn vorderingen kwamen eerder voort uit transpiratie dan uit inspiratie.’
Stillevens
Pors begon als landschapsschilder, zowel in zijn atelier als plein air. ‘Zes jaar na mijn eerste pogingen met waterverf ging ik mijn werk exposeren in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Midden jaren negentig ontdekte ik mijn plezier in het maken van stillevens. Dan begin je eigenlijk wéér bij af. Maar ondanks een terugval, was de uitdaging er weer, mede dankzij een totaal andere onderwerpkeuze. Ik kocht, aanvankelijk op rommelmarkten, mijn eerste middeleeuws glaswerk, keramiek en emaille objecten. Maar al gauw zocht ik zeldzame historische stukken bij kunsthandelaren, meestal imperfect. Die combineer ik graag met mooie vruchten, zoals kweeperen. Ik ging me eindeloos verdiepen in licht- en schaduwwerking en was dankbaar voor de tips die ik kreeg van andere schilders om mijn werk te perfectioneren. Vanaf dat moment heb ik alleen nog maar stillevens geschilderd.’
Om zich verder in kunst te verdiepen, ging Leo Pors samen met zijn vrouw galeries en musea bezoeken. ‘En na een aantal jaren stillevens gemaakt te hebben, ging ik met mijn schilderijen naar kunstmarkten. Op een bepaald moment kwam tijdens een van die markten een stel heel gehaast aanlopen en stond het bij mijn stand plots vol op de rem. Ze waren wildenthousiast, kochten drie werken en namen een visitekaartje van me mee. Een week later werd ik gebeld door de man van het stel, die kunsthandelaar bleek te zijn en graag een afspraak met me wilde maken. Hij heeft achttien jaar geleden voor mijn doorbraak gezorgd door op de beurs in de Grote Kerk in Naarden een stand in te richten met alleen maar stillevens van mij. Tijdens de eerste twee van de vijf dagen werden 25 van de 28 geëxposeerde werken verkocht. Mijn geploeter bleek gewaardeerd te worden.’
Expositie
Bleef Leo Pors enige tijd via galeries en kunsthandelaren verkopen, tegenwoordig gebruikt de schilder zijn website om mensen met zijn werk kennis te laten maken of contact met hem op te laten nemen. ‘Soms verkoop ik zo veel werken dat geïnteresseerden een hele poos moeten wachten tot er weer nieuw werk is. Maar sommige werken houd ik wel een paar jaar vast, zoals je een kind tot het volwassen is vasthoudt. Wat ik mooi vind is dat kopers zo divers zijn, jong en oud, verzamelaars en niet-verzamelaars en zowel Nederlanders als buitenlanders.’
‘De kracht van een stilleven zit ’m in de nuances’
Nog meer mensen konden kennismaken met zijn werk doordat hij recent voor het eerst werk tentoonstelde in een museum. ‘Ik vond het vooral erg leuk om samen met onder anderen Ans Markus, Tjalf Sparnaay en Alexandra Klimas werken tentoon te kunnen stellen, dit in de groepstentoonstelling Bedrieglijk Echt, realisme in de hedendaagse kunst in het Gorcums Museum.’
Compositie
Pors werkt vaak aan vijf tot zes schilderijen tegelijkertijd. ‘Dat heeft te maken met mijn manier van schilderen. Ik werk met heel dunne laagjes verf op watervast MDF, omdat dat in tegenstelling tot linnen een heel fijne vezelstructuur heeft die niet “golft”. De laagjes moeten drogen voordat je verder kunt. Maar al zet ik me, sinds ik vijf jaar geleden fulltime kunstschilder werd, bijna elke dag aan het schilderen, er zijn ook dagen dat het niet lukt. Dan ga ik wat anders doen, zoals de panelen voorbereiden of een compositie samenstellen. Die compositie is van groot belang. Het oog moet als het ware rondgeleid worden over het schilderij. Bij landschappen gaan schilders uit van de gulden snede, bij stillevens hanteer je een driehoekscompositie die ervoor zorgt dat het werk driedimensionaal én rustig oogt. Mijn vrouw is daarbij mijn grote criticaster.’
De unieke Porsstijl onderscheidt zich vooral wat betreft techniek van die van andere stillevenschilders met dezelfde onderwerpkeuze, zoals de Belgische Erik de Vree of de Nederlander Henk Helmantel. ‘Zo werkt Helmantel pasteuzer op vaak grote formaten. Ik werk met kleinere formaten, maximaal zeventig bij honderd. Bij mij zie je ook geen penseelstreken of mopjes verf. Typisch voor mijn werk is het verstilde aspect ervan.’
Licht
De schilder werkt nauwelijks in opdracht. ‘De reden daarvoor is dat ik alleen objecten wil schilderen waar ik zelf voor gekozen heb. Ik heb wel een uitzondering gemaakt voor Léon-Paul van Geenen, expert op het gebied van Delfts blauw en wit. Ik mocht uit zijn collectie een keuze maken uit zeldzame voorwerpen om die op doek te zetten. Het leuke aan Delfts wit – dat veel meer dan Delfts blauw het gebruiksaardewerk is van de 16de en 17de eeuw – is dat het naast unieke vormen ook altijd een subtiele rozige of blauwe glans heeft. Glas vind ik ook zo’n interessant materiaal vanwege het iriserende aspect en de reflectie. De uitdaging voor mij zit ’m, naast het levensecht afbeelden van de stofuitdrukking – een perzikschil moet ook echt fluweelachtig ogen – in het vangen van dat licht.’
De dráng om te schilderen is voor Leo Pors de reden om meestal zes dagen per week in zijn atelier bezig te zijn. ‘Liefst schilder ik elke dag, maar ik ben wel afhankelijk van het licht en de temperatuur. Met een atelier op het noorden heb ik mooi egaal licht, maar in periodes met sneeuw of hoogzomer heb je al snel te veel licht.’
Ontwikkeling
Pors is vooral dankbaar voor de voortdurende ontwikkeling. ‘Soms leer je jezelf iets nieuws aan, een andere keer verbeter je je werk per ongeluk. Bij die progressie gaat het vaak om kleine dingen, maar de kracht van een goed stilleven zit ’m juist in die nuances. Tegelijkertijd is het de kunst om je werk er heel natuurlijk en eenvoudig uit te laten zien. Doordat je je permanent ontwikkelt vind ik de laatste werken die ik gemaakt heb meestal de mooiste. En ik hoop dat dat zo blijft. Mijn grootste wens is dat ik gezond blijf en dat ik nog heel lang kan schilderen.’
Ga voor meer informatie en schilderijen naar www.leopors.nl. Geïnteresseerden kunnen het atelier van Leo Pors op afspraak bezoeken door een mail te sturen naar leopors@kpnmail.nl.